Het kolenverhaal in een notendop
De afgelopen periode is veel gesproken over de toekomst van de kolenoverslag in de haven van Rotterdam. Lees hier hoe het Havenbedrijf Rotterdam de toekomst van deze overslag ziet.Duitsland en Nederland hebben beide het klimaatakkoord van Parijs ondertekend. Het staat landen vrij hun eigen keuzes te maken hoe zij gaan voldoen aan dat akkoord en dus om hun eigen energie-, industrie- en klimaatbeleid te bepalen.
Nederland heeft concrete kabinetsplannen om uiterlijk in 2030 te stoppen met het gebruik van kolen voor elektriciteitsopwekking. Duitsland loopt wereldwijd voorop in de opwekking van hernieuwbare energie (de Energiewende), stopt met kernenergie, faseert eerst de zeer milieubelastende bruinkool uit en blijft vooralsnog gebruikmaken van steenkool voor onder andere elektriciteitsopwekking.
Over het stopzetten van het gebruik van kolen voor staalproductie is zowel in Duitsland als in Nederland niets besloten. Staalproductie kan nog niet zonder gebruik van kolen om de temperatuur van boven de 1.500 graden op te wekken die nodig is voor het productieproces. Overigens vindt zowel de in Duitsland geproduceerde elektriciteit (groen en grijs) als het staal hun weg naar Nederland.
De kolen die vanuit Rotterdam naar Duitsland worden vervoerd zijn voor de helft bestemd voor kolencentrales en voor de helft voor hoogovens, zodat staal kan worden geproduceerd. Zolang Duitsland kolen nodig heeft en dit binnen het beleid van de nationale overheden valt, wil Rotterdam de meest efficiënte, veilige en betrouwbare haven zijn om die aan te voeren.
Indien de haven van Rotterdam niet meer de overslag van kolen zou faciliteren, verschuift de overslag van kolen van Rotterdam naar andere havens in ons omringende landen. Hier is voldoende capaciteit voor. Dit levert geen enkele milieuwinst op, maar wel verlies van werkgelegenheid in de haven van Rotterdam. Sterker nog: verschuiving leidt tot een hogere milieubelasting omdat aanvoerlijnen minder efficiënt worden.
Het Havenbedrijf Rotterdam onderschrijft het klimaatakkoord van Parijs volledig en spant zich in om de uitstoot van CO₂ te reduceren in lijn met de ambities van Nederland en Europa. Zo wil het Havenbedrijf Rotterdam in lijn met de nationale doelstellingen de uitstoot van CO₂ in het haven- en industriegebied in 2030 ten opzichte van 1990 met 49% verlagen. Het stappenplan om deze doelstelling te halen, inclusief de identificatie van de daarvoor benodigde projecten, is de afgelopen periode opgesteld.
Het Havenbedrijf gaat in zijn prognoses uit van een vermindering van de vraag naar kolen. Het tempo waarin dat gebeurt wordt bepaald door de ontwikkelingen in Duitsland, met name de toename van de opwekking van hernieuwbare energie, de mogelijkheden om deze op te slaan en de innovaties in de productie van staal.
Over 2017 daalde de kolenoverslag in Rotterdam met 2,7 miljoen ton, voornamelijk als gevolg van de daling van energiekolen (voor elektriciteitsproductie) als gevolg van de sluiting van 8 kolencentrales (waarvan 6 in Duitsland).
In het toekomstbeeld van het Havenbedrijf Rotterdam maken fossiele ladingsoorten geleidelijk plaats voor duurzame energie en nieuwe markten. In de tussentijd respecteren we de afspraken die we maakten met onze klanten en behouden deze hun waarde voor de economie en werkgelegenheid.
Motie in gemeenteraad
In november vorig jaar riep een groep natuurorganisaties de Rotterdamse gemeenteraad op het leasecontract met overslagbedrijf EMO niet te verlengen. Binnen de Rotterdamse gemeenteraad steunde een meerderheid daarop een motie met het verzoek aan havenwethouder Visser om in samenwerking met het Havenbedrijf Rotterdam een plan te maken voor de afbouw van de kolenoverslag in een tempo dat in lijn is met het klimaatakkoord van Parijs.
Het stopzetten van een bepaald soort goederen, waaronder bijvoorbeeld kolen, is juridisch gezien buitengewoon lastig zo niet onmogelijk. Een van de fundamenten van de Europese Unie is vrij verkeer van goederen. Internationale handelsverdragen (WTO) maken dat je een bepaalde goederensoort niet zomaar kunt weren. Kolen zijn wat dat betreft geen ivoor of verrijkt uranium. In het klimaatakkoord van Parijs zijn afspraken gemaakt over het tegengaan van temperatuurstijging, niet over kolen.
Het stoppen met de doorvoer van kolen zou ook niet leiden tot vermindering van de CO₂-uitstoot in Nederland of Rotterdam. Het Havenbedrijf richt zich daarom primair op de energietransitie in Rotterdam: verlaging van de CO₂-uitstoot van de bestaande op fossiel gebaseerde industrie en het aantrekken en ontwikkelen van biobased activiteiten, hernieuwbare energie en circulaire initiatieven.
Tussen het Havenbedrijf, de RvC en de aandeelhouders (gemeente Rotterdam en Staat) zijn duidelijke afspraken gemaakt over rollen, taken en verantwoordelijkheden. Zo moeten de aandeelhouders investeringen boven de € 50 miljoen goedkeuren, stellen zij het ondernemingsplan vast en hebben zij ‘joint control’ over een aantal zaken. Het Havenbedrijf gaat over individuele gronduitgiften en contracten.
Contract met EMO
De erfpachtcontracten die het Havenbedrijf sluit hebben doorgaans een looptijd van 25 jaar met een bepaling dat het bedrijf eenzijdig (dus alleen, zonder instemming van het Havenbedrijf) kan bepalen dat met nog eens 25 jaar te verlengen. De reden daarvoor is dat dit bedrijven zekerheid geeft om afspraken te maken met hun klanten die voorbij de einddatum van het erfpachtcontract gaan, om investeringen te doen met een looptijd die voorbij die einddatum gaat en daarmee ook zekerheid te bieden aan werknemers.
Deze mogelijkheid om eenzijdig verlenging in te kunnen roepen is wezenlijk voor de bereidheid en de mogelijkheden (banken willen ook zekerheden) om te investeren in Rotterdam. Het gaat bij wijze van spreken niet om de inrichting van een pop-up-store met een korte terugverdientijd, maar om investeringen van veelal honderden miljoenen.
Het lopende erfpachtcontract van EMO heeft als einddatum 30 juni 2018. Het contract, overigens gesloten in de tijd dat het Havenbedrijf een gemeentelijke tak van dienst was, heeft zo’n bepaling die EMO het recht geeft eenzijdig verlenging van het integrale contract met een periode van 25 jaar in te roepen.
EMO heeft aangegeven van die optie gebruik te maken en op basis daarvan zal het contract in 2018 worden verlengd. Het tarief is het enige aspect van het contract dat bij verlenging kan worden aangepast. Dit staat verlenging van het contract niet in de weg. Havenbedrijf en EMO zijn op dit moment met elkaar in gesprek over het tarief. Komen partijen er onderling niet uit, dan voorziet het contract in een procedure waarin deskundigen met een bindend advies komen voor een nieuw tarief.
Havengelden
Een oproep om kolenoverslag in Rotterdam te ontmoedigen via een eenzijdige verhoging van havengelden is volgens het Havenbedrijf juridisch niet haalbaar en bovendien onwenselijk aangezien een dergelijk middel de haven treft, maar geen invloed heeft op het gebruik van kolen.
Ook kan een ontmoediging in Rotterdam leiden tot het verplaatsen van de overslag. Buiten Nederland kunnen Antwerpen, Willemshaven, Hamburg en Duinkerken qua diepgang, capaciteit en logistieke verbinding met het achterland de energiekolen-vraag uit Duitsland opvangen. De kosten voor achterland-transport kunnen hoger uitvallen gezien gebroken routes (combinatie spoor en binnenvaart), maar de terminals en vervoerders zullen competitieve tarieven aanbieden om dit volume over te nemen.
Inmiddels is in de coalitie-onderhandelingen voor een nieuwe regering in Duitsland overeengekomen dat een commissie voor het eind van dit jaar gaat onderzoeken hoe en binnen welke tijdsperiode de uitfasering van kolen gerealiseerd kan worden (“Kohleausstieg”). Dus daarvoor bestaat nog geen tijdspad.
Beslissingen die in Duitsland zullen worden genomen wat betreft het uitfaseren van energiekolen hebben een directe invloed op het afbouwen en uiteindelijk stoppen van de overslag van energiekolen in Rotterdam, in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs, zoals door de Rotterdamse raad in een motie gevraagd.
Bron: Havenbedrijf Rotterdam
terug naar overzicht